Kəmalə Alıyeva
Bir vertolyotun qəza səhnəsini izlədiyiniz zaman bu nəhəng metal parçaların necə belə yumşaq eniş etdiyini heç düşünmüsünüzmü?
İndex.az xəbər verir ki, yüzlərlə kilo ağırlığında olan bu helikopterlər quş kimi uçaraq yerə enir.
Əgər əvvəllər helikopter qəzasının şahidi olmamısınızsa, videolara baxmağınızı tövsiyə edirik, o zaman bunun arxasında duran elmi həqiqəti daha yaxşı anlaya bilərsiniz.
Təyyarələrdən fərqli olaraq, vertolyotlar müəyyən müddət hərəkət etmədən havada qala bilir. Lakin nəzərə alsaq ki, vertolyotun mühərriki sıradan çıxır, ümumi fikrin əksinə olaraq, belə bir vəziyyətdə helikopterlər birbaşa yerə çırpılmır.
Əslində, hər bir vertolyotun mühərriki sıradan çıxacağı təqdirdə təhlükəsiz yerə enməsinə kömək edəcək gizli paraşüt var.
Avtorotasiya kimi tanınan maraqlı bir fakt da var. Bu, helikopterlərə gücsüz rotor qanadlarından istifadə edərək idarə olunan şəkildə eniş etməyə imkan verir.
Bu vəziyyəti nəzərə alaraq sərt qaya kimi yerə düşməsi gözlənilən helikopterlər nasaz olduqda yarpaq kimi göydə süzülüb yerə çırpılır. Uçuş zamanı mühərrik yuxarıdan hava çəkir və aşağıya doğru qaldırma qüvvəti yaradan rotor qanadlarına güc verir.
Lakin mühərrik gücünü itirdikdə, hava axını tərsinə çevrilir və cazibə qüvvəsi vertolyotu aşağı çəkir. Bu zaman yuxarıda qeyd etdiyimiz avtorotasiya işə düşür.
Pilot rotor qanadlarının idarə olunan fırlanmasını təmin etməklə helikopteri təhlükəsiz eniş yerinə gətirir. Rotor qanadları paraşüt kimi hərəkət edərək cazibə qüvvəsini aradan qaldırır. Beləliklə, yarpaq kimi üzən helikopter obrazı yaranır.
Quyruq rotoru uğursuz olarsa, vertolyot havada nəzarətsiz şəkildə fırlana bilər. Bu halda, əsas rotor qanadları fırlanmağa davam edərkən mühərrik tərəfindən heç bir güc hasil olunmadığı üçün heç bir fırlanma momenti yaranmır və pilot idarəetməni bərpa edə bilər.
Helikopterlər adi bir təyyarə qəzasından məhz belə fərqlənir. Təyyarələrdən fərqli olaraq, helikopterlərin uçduğu bölgələr də müxtəlifdir. Bu, əslində qəza riskini idarə edən başqa bir amildir. Çünki helikopterlər tez-tez daha aşağı hündürlüklərdə və təhlükəli ərazilərdə uçurlar ki, bu da onların qəza nisbətlərini artıra bilər. Yumşaq enişlər avtorotasiya və təhlükəsizlik mexanizmləri sayəsində aviasiya təhlükəsizliyinin artırılmasında və insan ölümlərinin qarşısının alınmasında mühüm rol oynayır.