Vergi Məcəlləsinin tələbinə görə, rezident müəssisənin ödədiyi  dividenddən ödəmə mənbəyində 10 faiz dərəcə ilə vergi tutulur. Dividendin faktiki sahibi olan fiziki və hüquqi şəxslərdən həmin Məcəllənin 122.1-ci maddəsinə uyğun olaraq vergi tutulubsa, dividendi alan fiziki və hüquqi şəxslərin həmin gəlirindən bir daha vergi tutulmur. Həmin gəlir yenidən dividend şəklində verilən zaman vergiyə cəlb olunmur.

Bəs hansı hallarda dividendlər ümumiyyətlə vergiyə cəlb olunmur? İndex.az-ın suallarına vergi konsultantı Nahid Tağıyev aydınlıq gətirib. Bildirib ki, Vergi Məcəlləsinin 13.2.12-ci maddəsinə əsasən dividend satışdankənar gəlir, 99.3.2 və 104-cü maddələrinə əsasən fiziki şəxslərdə qeyri-sahibkarlıq, hüquqi şəxslərdə isə sahibkarlıq fəaliyyətindən gəlir hesab edilir. Məcəllənin 13.2.15-ci maddəsinə əsasən, hüquqi şəxsin öz təsisçilərinin (payçılarının) və yaxud səhmdarlarının xeyrinə xalis mənfəətinin (sadələşdirilmiş vergi ödəyiciləri tərəfindən vergi və xərclər çıxıldıqdan sonra gəlirin) bölüşdürülməsi, o cümlədən hüquqi şəxs ləğv edilərkən xalis mənfəəti hesabına formalaşan əmlakın (aktivlərin) bölüşdürülməsi, habelə səhmlərin (payların) xalis mənfəət hesabına artırılan nominal dəyəri hüdudlarında geri alınması ilə bağlı pul və ya digər ödəmələr şəklində etdiyi ödəniş də dividend hesab edilir.

“Sadalanan normalardan aydın olur ki, dividend satışdankənar gəlir kimi fiziki şəxslərdə qeyri-sahibkarlıq, hüquqi şəxslərdə isə sahibkarlıq fəaliyyətindən gəlir hesab edilməklə ödəmə mənbəyində 10 faiz dərəcə, hüquqi şəxslərdə respublika hüdudlarından kənardan əldə edildikdə isə 20 faiz dərəcə ilə vergiyə cəlb edilir. Lakin qanunvericilik 2 halda və formada dividenddən gəliri mənfəət (gəlir) vergisindən və sadələşdirilmiş vergidən azad edir. Belə ki, Vergi Məcəlləsinin 102.1.22-1, 106.10-cu və 218-1.1.4-cü maddələrinə əsasən, müəyyən olunn qaydada gəlirlərin və xərclərin uçotunu aparan, ƏDV-nin məqsədləri üçün qeydiyyata alınmayan və əməliyyatlarının həcmi ardıcıl 12 aylıq dövrün istənilən ayında (aylarında) 200.000 manatadək olan rezident müəssisənin təsisçisi (payçısı) və yaxud səhmdarları olan fiziki və hüquqi şəxslərin dividend gəlirləri mənfəət (gəlir) vergisindən və sadələşdirilmiş vergidən azaddır”.

N.Tağıyev əlavə edib ki, qaydalarda kommersiya hüquqi şəxslərində ödənilən dividendin mənfəət (gəlir) vergisindən və sadələşdirilmiş vergidən azad olunması üçün 3 şərt müəyyən edilib - vergitutulan dövriyyə ilə bağlı hədd, ƏDV qeydiyyatında olmaması və vergi uçotunun düzgün aparılması:

“Ümumiləşdirilmiş şəkildə desək, gəlir və xərclərinin uçotunu aparan, vergitutulan dövriyyəsi 200.000 manati keçməyən və ƏDV ödəyicisi olmayan, gəlir (mənfəət) vergisi və ya sadələşdirilmiş vergi ödəyicisi olan hüquqi şəxslərin öz təsisçilərinə (iştirakçılarına, səhmdarlarına və ya payçılarına) ödədiyi dividend vergidən azaddır. Bundan başqa, kommersiya hüquqi şəxslərinin digər növləri olan açıq və ya qapalı səhmdar cəmiyyətlərində fiziki şəxslərə ödənilən dividendlərin gəlir vergisindən azad olunması ilə bağlı vergi qanunvericiliyində fərqli norma müəyyən edilib. Belə ki, Vergi Məcəlləsinin 102.1.22-ci maddəsinə əsasən, 2016-cı il fevralın 1-dən etibarən 7 (yeddi) il müddətinə emitent tərəfindən investisiya qiymətli kağızları üzrə ödənilən dividend, diskont (istiqrazların nominalından aşağı yerləşdirilməsi nəticəsində yaranmış fərq) və faiz gəlirləri gəlir vergisindən azaddır. Mülki Məcəllənin 106.1-ci maddəsində isə göstərilib ki, səhmdar cəmiyyətinin səhmlərinin, istiqrazlarının və digər növ qiymətli kağızlarının buraxılması, yerləşdirilməsi, dövriyyəsi və ləğvi bu Məcəlləyə müvafiq olaraq qəbul edilmiş digər normativ hüquqi aktlara və cəmiyyətin nizamnaməsinə müvafiq olaraq həyata keçirilir”.

Mülki Məcəllənin 987.1-ci maddəsinə əsasən, emitent qiymətli kağızı emissiya etmiş, buraxmış, tərtib etmiş və ya vermiş şəxsdir. Həmin Məcəllənin 1077.1-ci maddəsinə əsasən səhm mülkiyyətçisinin həmin səhmin nominal dəyərinə mütənasib surətdə səhmi buraxmış səhmdar cəmiyyətinin nizamnamə kapitalında iştirakını, mənfəətindən dividendlər, ləğvindən sonra isə qalan əmlakının hissəsini almaq hüququnu, həmçinin səhmdar cəmiyyətinin idarə olunmasında iştirak etmək hüququnu təsdiqləyən investisiya qiymətli kağızıdır. Səhmin emitenti yalnız səhmdar cəmiyyəti ola bilər.

N.Tağıyevin sözlərinə görə, Vergi Məcəlləsinin 102.1.22-ci maddəsində nəzərdə tutulan emitent açıq və ya qapalı səhmdar cəmiyyəti, investisiya qiymətli kağızı isə səhmdir. Bu isə o deməkdir ki, açıq və ya qapalı səhmdar cəmiyyətləri tərəfindən səhmdarları olan fiziki şəxslərə ödənilən dividend, cəmiyyətin ƏDV qeydiyyatında olub-olmamasından, vergitutulan dövriyyəsinin həcmindən və vergi uçotunun düzgün aparılıb-aparılmamasından asılı olmayaraq, 01 fevral 2016-cı il tarixindən 01 fevral 2023-cü il tarixinədək gəlir vergisindən azaddır.

N.Tağiyev onu da qeyd edib ki, bu güzəşt yalnız fiziki şəxslərə məxsusdur.