Kəmalə Alıyeva
Əsrlər öncə bir çox qidalar zəhərli olduğu güman edildiyi üçün istehlak edilmirdi. Pomidor 17-ci əsrdə belə hesab edildiyi üçün yeyilmirdi. Ketçup sadəcə dərman kimi istifadə olunurdu.
İndex.az xəbər verir ki, ketçupun mənşəyi Çinə qədər uzanır.
Əvvəlcə “balıq sousu” kimi istifadə edilən ketçup pomidorsuz istehsal olunurdu. O dövrdə pomidorun zəhərli qida olması fikri hakim olduğu üçün insanlar pomidordan istifadə etmirdilər.
“Ge-thcup” və “Koe-sheup” adları altında Çində meydana gəldiyi düşünülən ketçup, fermentləşdirilmiş soya və balıq əlavə edilərək hazırlanırdı.
1736-cı ildə sousun reseptində əhəmiyyətli dəyişiklik oldu.
İnsanlar bayat pivə və balıqları qaynadıb fermentləşdirərək sous hazırlamağa başladılar. Bu yenilikçi yanaşma zamanla sous mədəniyyətini dəyişdirən bir addım idi. Dənizçilər bu resepti İngiltərəyə gətirdikcə ketçup daha da inkişaf etdi.
İngiltərənin kulinariya mədəniyyəti bu unikal sousun dadını daha da zənginləşdirib. Müxtəlif təcrübələrdən və ləzzətlərdən keçən zaman ketçupun fərqli dad profilini daha da dərinləşdirdi. Amma hələ də pomidor ilə resept yox idi.
İlk məlum pomidor əsaslı ketçup 1812-ci ildə alim Ceyms Mease tərəfindən hazırlanmışdır.
Bu resept pomidorun ketçup dünyasına gətirdiyi unikal ləzzəti gözəl şəkildə nümayiş etdirdi. Measenin resepti ketçupun ixtirası ilə yanaşı, onun populyarlığını artıran dönüş nöqtəsi oldu.
Ketçupu hamımız sous kimi bilsək də, 1830-cu illərdə o, sadəcə sous olmaqdan kənara çıxmış və sağlamlıq vəd edən dərmana çevrilmişdir. Bu transformasiyanın başlanğıcı 1834-cü ildə amerikalı həkim Dr. Bu, John Cook Bennett tərəfindən bir mərc sayəsində oldu.
Dr. Bennett pomidor ketçupunun ishal, həzmsizlik və sarılıq kimi xəstəliklərə yaxşı gəldiyini iddia edərək, hətta bu qarışığı “pomidor həbi” adı ilə satmağa başlayıb.
Bununla belə, Dr. Bennett pomidor həblərini təqdim edəndə imitasiyaçılar öz pomidor həblərini satmağa başladılar. Bu da bazarda münaqişə yaradıb.
Təəssüflər olsun ki, bəzi təqlidçilər tərkibində əsl pomidor olmayan işlədici dərmanlar satırdılar və bu dərmanın C vitamini çatışmazlığından tutmuş qırıq sümüklərə qədər hər şeyi sağaldacağını iddia edirdilər.
Bu əsassız iddialara görə 1850-ci ildə pomidor ketçupundan dərman kimi istifadə tendensiyası çökdü. Təbii ki, bu, ketçupun tamamilə yox olması demək deyildi. Təbii ki, kimsə belə parlaq bir ideya inkişaf etdirərdi.
Həmin şəxs bu gün hamımızın istifadə etdiyi “Heinz” souslarının ixtiraçısı Henry Heinz idi.
Tibbdən uzaq bir şəkildə bazara çıxarılan ketçup 1876-cı ildə indiki şəklini almışdır.
Beləliklə, günümüzə qədər gəlib çatan resept hələ də ilk günkü kimi öz təravətini və keyfiyyətini qoruyub saxlayır.
