Index
Əfqanıstanda hakimiyyətə gələn “Taliban” hərəkatı 2022-ci ildə narkotik istehsalına qadağa qoyduqdan sonra bu ölkədə tiryəkin qiymətləri on dəfə artıb.
İndex.az “İnterfax”a istinadən xəbər verir ki, bu barədə BMT-nin hesabatında bildirilir.
Hesabata əsasən, BMT-nin Narkotiklər və Cinayətkarlıq üzrə İdarəsi (BMT NCİ) bildirib ki, ötən il Əfqanıstanda bir kiloqram tiryəkin qiyməti 750 dollar olub. Cəmi üç il əvvəl isə onun qiyməti 75 dollar idi.
“Qiymətlərin artması satıcıların xaşxaş əkinlərinin azalmasını və tiryək istehsalı həcminin itkisini kompensasiya edib”, – hesabatda qeyd olunur.
2021-ci ildən bəri heroin və tiryək müsadirəsi həcmi təxminən 50% azalıb, BMT NCİ qeyd edib ki, Əfqanıstanda bu narkotiklərin istehsalının azalması ümumilikdə dünyada bu narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyəsinin azalmasına səbəb olub.
Tiryək, daha güclü sintetik narkotik olan heroinin istehsalında istifadə olunan əsas təbii mənşəli aktiv inqredientdir. Dünyada qanunsuz tiryəkin üç əsas mənbəyi Əfqanıstan, Kolumbiya və Myanmadır.
BMT NCİ həmçinin qeyd edir ki, daha yüksək qiymətlər səbəbindən istehsalçılar və narkotik tacirləri hələ də böyük mənfəət əldə edirlər,
BMT-nin hesablamalarına görə, 2022-ci ilin sonuna Əfqanıstanda narkotik vasitələrin ehtiyatı 13 min 200 ton təşkil edib ki, bu da 2027-ci ilə qədər dünyada əfqan opiumlarına olan ümumi tələbatı potensial olaraq ödəmək üçün kifayətdir.
“Tiryək qiymətlərinin kəskin artması və onun əhəmiyyətli ehtiyatları o deməkdir ki, Əfqanıstanda narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsi hələ də qanunsuz ticarətin çox gəlirli forması olaraq qalır.
BMT NCİ-nin İcraçı direktoru Qada Vali bildirib ki, onlara qanunsuz dövriyyə şəbəkələrini ləğv etməyə və fermerlər üçün yaşayış vasitələrinin həyat qabiliyyətli mənbələrinə investisiyaları təmin edən koordinasiyalı narkotiklərə qarşı mübarizə strategiyası lazımdır.
Tiryək istehsalının azalmasından əvvəl Əfqanıstanın ehtiyatları 4,6 milyard dollardan 5,9 milyard dollara qədər məbləğdə qiymətləndirilib. Bu da 2023-cü ildə ölkənin ÜDM-nin 23%-dən 29%-nə qədərini təşkil edirdi.
Tiryək ehtiyatlarının 60%-nin iri tacirlərin və ixracatçıların əlində olduğunu nəzərə alaraq, əvvəllər tiryək yetişdirən əksər fermerlərin, ehtimal ki, ciddi maliyyə çətinlikləri yaşadığını qeyd ediblər.
BMT NCİ-də vurğulayıblar ki, indi fermerlərin xaşxaş yetişdirməyə qayıtmaq istəyini azaltmağa yönəlmiş davamlı iqtisadi alternativlərə təcili ehtiyac var.
BMT NCİ həmçinin xəbərdarlıq edib ki, tiryək çatışmazlığı alıcıları və satıcıları fentanil kimi alternativ narkotik növlərinə keçməyə motivasiya edə bilər.