Kəmalə Alıyeva
7 möcüzədən yalnız Giza Piramidaları günümüzə qədər gəlib çatmış, Babilin Asma Bağları, İsgəndəriyyə Mayağı, Artemida məbədi, Rodos heykəli də daxil olmaqla digər 6-sı zamana və coğrafi şəraitə tab gətirə bilməyib.
Müasir dünya isə bu qədim dövrlərdən sonra gələn sivilizasiyalarla başlayır və bugünkü müasir dünyanın başlanğıcını təmsil edir. Roma İmperiyası, Hindistan və Çin sivilizasiyaları, İnkalar kimi nəhəng mədəniyyətlər geridə qoyduqları quruluşlarla ölümsüzlüklərini elan etdilər.
2007-ci ildə İsveçrədə bir təşkilat müasir dünyanın 7 möcüzəsini qədim dünyanın 7 möcüzəsinə əlavə etmək üçün hərəkətə keçdi. Səsvermə ilə bəşəriyyət öz tarixinin müasir dövrünə aid 7 qeyri-adi strukturu seçib.
Hamısı ayaqdadırlar, zamanın, coğrafiyanın qoyduğu izləri daşıyırlar.
Kolizey
Romanın mərkəzində yüksələn Kolizeyin orijinal adı Flavian Amfiteatrıdır. Sement və qumdan tikilmiş bu, tarixin ən böyük amfiteatrıdır. Eramızın 72-ci ildə Roma imperatoru Vespasianın dövründə başlanan tikinti eramızın 80-ci ildə imperator Titus tərəfindən tamamlandı.
Dövrün Romasında Kolizey insanların bir araya gəldiyi bir mərkəz idi. Hesablamalara görə, bu, 80.000 nəfər tutumu olan imperiyanın ən böyük toplaşma ərazisi idi. Kolizeydə qladiator oyunları keçirilirdi və qədim müharibələrin canlandırılması ilə imperiyanın möhtəşəm tarixindən danışılırdı. Edamlar, heyvan ovları təşkil edilirdi.
Xristianlığın qəbulundan sonra Kolizeydəki şiddətli nümayişlər sona çatdı və bina iqtisadi və dini məqsədlər üçün istifadə edildi. Emalatxanalar, karxanalar, bazar yerləri imperiyanın dağılmasından sonra da istifadə olunmağa davam edirdi. Bu gün də Papa tərəfindən hər xeyirli cümə günü Kolizeyin ətrafında Xaç Yolu yürüşləri keçirilir.
Kolizey Flavianlar sülaləsi dövründə tikildiyi üçün onun əsl adı Flavian Amfiteatrı da zamanla dəyişib. Roma və Misir kimi böyük sivilizasiyaların tarixi boyu hakimiyyətə gələn hökmdarların öz adlarını və imzalarını tarixi strukturlara qoyub keçmişdə öz adlarını yazması son dərəcə adi haldır.
Kolizeyin adı ilə bağlı iki hekayə var. Bunlardan biri də binanın adının Flaviyalılardan sonra taxt-taca oturan Sezardan sonra Caesareum olması və bu adın zamanla Kolizey və Kolizey (Colosseum) halına gəlməsidir.
İkinci hekayə imperator Neronun amfiteatrda öz nəhəng Koliza heykəlinin tikilməsindən qaynaqlanır. Neronun heykəli təxminən 1000 il əvvəl dağıdılıb və bu gün yalnız onun postamenti dayanır. Hekayəyə görə, heykəl dağıdılandan sonra amfiteatr heykəli Kolizeyin adını daşıyır və daha sonra Kolosseoya çevrilir.
Machu Picchu
Macchu Picchu dəniz səviyyəsindən 2430 metr yüksəklikdə yerləşən Urubamba əyalətində And dağlarının silsilələrində inşa edilmiş İnka qalasıdır.
İnka hökmdarı Paçakuti tərəfindən 1438-1472-ci illər arasında tikildiyi güman edilir. İnkalar təxminən 100 il Maçu Pikçudan istifadə etdilər və İspanların işğalı zamanı onu tərk etdilər. Yerli əhalinin çox yaxşı tanıdığı bu qala yerləşdiyi yerə görə köçkünlər tərəfindən tapılmamış və beləliklə də əsrlər boyu heç bir zərər görmədən qorunub saxlanılmışdır.
Maçu Pikçu 1900-cü illərin əvvəllərində Amerika tarixçisi Hiram Bingham tərəfindən kəşf edildikdən sonra “İnklərin itirilmiş şəhəri” elan edildi. İnka sivilizasiyasından qalan çoxlu qədim tikililər olsa da, onlar haqqında çox az şey məlumdur. Machu Picchu əslində bildiklərimizdən daha çox bilmədiklərimizlə dolu ağıl verici bir quruluşdur.
Cilalanmış quru daş divarları olan klassik İnka üslubunda tikilmiş binalara əlavə olaraq, Vatana, Günəş Məbədi və 3 Pəncərə adlı əsas tikililər var. Maçu Pikçunun dağın zirvəsində niyə tikildiyi və necə qurulduğu məlum deyil. Arxeoloqların dediyinə görə, tikinti materialları kəndirlərlə daşınıb, lakin bunun səbəbi ilə bağlı zərrə qədər məlumat yoxdur.
Huayna Picchu zirvəsinə aparan, Maçu Pikçunun düz yanında yerləşən, 3000 pillədən ibarət olan iqlim şəraitinin təsirinə məruz qalmasının qarşısını alan gizli keçid var. Bütün kəşflərlə sirri daha da dərinləşən Maçu Pikçuya məhdud sayda insanın girməsinə icazə verilir.
Xilaskar Məsih Heykəli
Polşa əsilli fransız heykəltəraş Paul Landowski tərəfindən hazırlanmış Xilaskar Məsihin heykəlini braziliyalı mühəndis Heitor da Silva Costa və fransız mühəndis Albert Caquot tikiblər. Braziliyanın Rio-de-Janeyro şəhərinə baxan təpədə ucalan 30 metrlik heykəlin üzünü rumıniyalı rəssam Gheorghe Leonida edib.
8 metrlik postament üzərində yüksələn, 30 metr uzunluğunda olan heykəlin qolunun uzunluğu 28 metr, çəkisi isə 1145 tondur. Tijuca Meşəsi Milli Parkındakı Korkovado dağının 700 metrlik zirvəsindən Rio şəhərinə baxan heykəl 1922-ci ildə Braziliyanın müstəqilliyinin 100-cü ildönümü şərəfinə inşa edilib və 12 oktyabr 1931-ci ildə açılışı olub.
Sabun daşı və betondan istifadə edilərək inşa edilən heykəl xristianlığın ən mühüm simvollarından biri hesab olunur və hər il 1 milyon insan tərəfindən ziyarət edilir.
Petra
7 möcüzədən bəlkə də ən az tanınanı Petra İordaniyanın qədim şəhəridir. Nəbatilər tərəfindən Raqmu adlandırılan tarixi şəhər bəşər tarixinin ən böyük mədəni irslərindən biri hesab olunur. Rənginə görə “Qızılgüllər şəhəri” adlanır.
Arabahın şərq cinahında dağlar arasındakı hövzədə yerləşən şəhər Ölü dənizdən Qərb körfəzinə qədər uzanan Cəbəl əl-Məzbə (Hor) dağının yamacında yerləşir.
Petranı qeyri-adi edən iki mühüm xüsusiyyət var. Bunlardan biri şəhərin qayalıqlar arasında salınması, digəri isə səhra relyefində su kanalları sistemindən istifadə edilməsidir.
Eramızdan əvvəl 312-ci ildə Ərəb Nəbatilərinin paytaxtı olaraq qurulan Petra ticarət yollarına yaxınlığına görə seçilmiş bir diyar idi. Şəhər yarandıqdan sonra ticarət karvanlarının tez-tez getdiyi məkana çevrilmiş və qısa müddətdə çox zəngin bir şəhərə çevrilmişdir. Şəhərin varlığı sudan asılı idi, boş səhrada su tapmaq çox çətin iş idi. Petra şəhərinin sakinləri su toplamaq üçün mühəndislik texnologiyasından istifadə edərək vaxtından xeyli əvvəl sistemlər hazırladılar.
106-cı ildə Romalılar tərəfindən işğal edilən Petra şəhəri 400-cü illərdə baş verən zəlzələlərdən sonra tərk edilmişdi. Arxeoloqların qazıntı və araşdırmalarını davam etdirdiyi şəhərdə su kanallarının tikinti texnikası ilə bağlı araşdırmalar davam edir.
Böyük Çin səddi
Tarixin ən uzun müddət hökm sürən sivilizasiyalarından biri olan çinlilər tərəfindən təxminən eramızdan əvvəl 7-ci əsrdə inşa edilən Böyük Çin Səddin bəşər tarixinin ən böyük tikililərindən biridir.
Avrasiya çöllərində Böyük Hun imperiyası, türk tayfaları və monqollar da daxil olmaqla bir çox tayfaların basqınlarının qarşısını almaq üçün tikilmiş bu müdafiə divarları qədim Çin imperiyasının şimal sərhədləri boyunca şərqdən qərbə doğru uzanır.
Daş, kərpic və sıxılmış qum kimi materiallardan istifadə edilərək inşa edilən Böyük Çin Səddin eramızdan əvvəl 7-ci ildə kiçik və qısa müdafiə divarları birləşdirilərək inşa edilmişdir. Əvvəlcə hörgü daşları olan bu divarlar zamanla birləşdirilərək ucaldılmışdır. Quruluşun indiki halına gəlməsi təxminən 500 il çəkdi.
Çin İmperiyasının sərhəd nəzarəti üçün istifadə etdiyi Böyük Çin Səddi təhlükəsizlik və ticarət üçün istifadə olunurdu. Burada nəqliyyat və immiqrasiya marşrutu ilə yanaşı, vergilərə də nəzarət edilirdi. Gözətçi qüllələrinin, kazarmaların və qarnizonların yerləşdiyi divarlar arasında çoxlu sayda əsgər yerləşdirilmişdi.
Böyük Çin səddi şərqdə Dandonqdan qərbdə Lop gölünə qədər uzanır. Müxtəlif sülalələrdə tikilmiş divarlar müxtəlif xüsusiyyətlərə malikdir. Böyük Çin səddinin ən böyük divarı olan Ming divarının uzunluğu 2500 km-dir. Böyük Çin səddinin uzunluğu cəmi 8850 km olan divarları, həmçinin köhnə svaylar və xəndəklərlə birlikdə 21196 km-ə çatır.
Chichen Itza
Meksikanın Yucatan bölgəsində yerləşən Chichen Itza, Mesoamerikan dövrünə aid pilləli piramidadır. Kukalcan məbədi də adlandırılan bu binanın yerli adı El Castillo ispan dilində qala deməkdir. Chichen Itza adı bölgədəki arxeoloji qazıntı sahəsindən gəlir.
Eramızın 9-cu və 12-ci əsrləri arasında Maya sivilizasiyası tərəfindən tikilmiş piramida, post-klassik dövrdə Maya tanrısı Kukulcanın məbədidir. Yucatec Maya Lələkli İlan Tanrısı kimi tanınan Kukalcan, Meksikanın qədim mədəniyyətlərində əhəmiyyətli tanrılardan biri idi.
Piramidanın zirvəsində yerləşən məbədə dörd tərəfdən pilləkənlərlə çıxır. Şimal müqəvvasının kənarlarında tüklü ilan heykəlləri var.
Yaz və payız bərabərliyi zamanı günorta günəşi piramidanın şimal-qərb küncünə dəyir və şimal-qərb məhəccərdə bir sıra üçbucaqlı kölgələr əmələ gəlir və bu, piramidanın aşağısında lələkli ilan heykəlinin sürünən əksini ortaya qoyur.
Həmçinin, piramidanın dörd tərəfindəki pillələrin sayı 91-dir. Bütün addımların sayı əlavə olunduqda və üst platformaya son pillə əlavə olunduqda, 365 rəqəminə çatılır, düz 1 il.
Çiçen İtza 30 metr hündürlükdədir, pillələri 24 metrə və 6 metrlik məbədə malikdir, təməli 55,3 metrdir.
Tac Mahal
Fars dilində “Sarayların tacı” mənasını verən Tac Mahal Hindistanın Aqra şəhərində Yamuna çayının sahilində yerləşir. Fil sümüyü ağ mərmərdən istifadə edilməklə tikilmiş bina türbədir.
Tac Mahal 1632-ci ildə Muğal İmperatoru Şah Cahan tərəfindən sevimli həyat yoldaşı Mümtaz Mahalın ölümündən sonra türbə kimi tikilmişdir. 10 ildən çox davam edən tikinti zamanı 32 milyon rupi xərcləndiyi təxmin edilir, o günün pulu ilə bu rəqəm bu gün təxminən 827 milyon dollara bərabərdir.
42 hektar ərazidə məscidlər, türbələr, qonaq evləri var. Kompleksi üç tərəfdən çəpərli divarlar əhatə edir, içərisində nəhəng gül bağları var. Şah Cahan tərəfindən layihəyə rəhbərlik edən memar Ustad Əhməd Lahaurinin komandanlığı ilə Tac Mahalın tikintisində 20 mindən çox sənətkar çalışıb.
Nobel mükafatı laureatı Rabindranat Taqorun “zamanın yanaqlarında göz yaşı” adlandırdığı bina UNESCO tərəfindən “ümumbəşəri memarlığın şah əsəri” kimi tanınıb. Tac Mahalı ildə təxminən 8 milyon insan ziyarət edir.