Kəmalə Alıyeva
Sidney Universitetinin Çarlz Perkins Mərkəzinin Tədqiqat Proqramının rəhbəri Nik Fuller sürətli və yavaş arıqlamanın təsirlərini müqayisə etdi və sağlam, davamlı çəki itirmək üçün nə edilməli olduğunu izah etdi. Fuller deyir ki, insanlar arıqlamağa qərar verəndə tez nəticə istəyirlər.
Bununla belə, bir çox mütəxəssis ümumiyyətlə davamlı və yavaş kilo itkisinin lazım olduğunu söyləyir. Yavaş-yavaş pəhriz saxlamaq sağlamlığımız üçün daha sağlam və davamlı hesab olunur. Bu, tez itirilən çəkinin daha tez bərpa olunduğuna dair ümumi anlayışla üst-üstə düşür.
Yavaş-yavaş tətbiq olunan pəhrizlər uzunmüddətli karbohidrat məhdudiyyətinə malikdir və müvəqqəti pəhriz kimi qəbul edilir. Beləliklə, yavaş pəhriz və ya sürətli və effektiv pəhriz daha yaxşı işləyir?
İlk növbədə, yavaş və sürətli pəhriz arasındakı fərqi başa düşmək lazımdır. Mütəxəssislər ümumiyyətlə yavaş pəhriz ilə həftədə 0,5 ilə 1 kiloqram arasında arıqlamağı məsləhət görürlər. Sürətli pəhrizdə bir neçə həftə ərzində 1 kiloqramdan çox arıqlama yaşanır.
Tədqiqatın məqsədi 200 nəfərin çəkisini 15 faiz azaltmaq idi və subyektlərə təsadüfi olaraq 12 həftə sürətli pəhriz və 36 həftə ərzində yavaş pəhriz təyin edildi.
Sürətlə arıqlaması tələb olunan qrup gündə üç dəfə kokteyl, bar və şorba yeyib və çox aşağı kalorili pəhriz yeyib. Yavaş pəhriz saxlayanlar isə hər gün sərf etdikləri enerjidən 500 kalori az yeyirdilər.
Yavaş arıqlayanların təxminən 50 faizi və sürətli arıqlayanların 81 faizi bu müddət ərzində 12,5 faiz və ya daha çox arıqladı. Arıqlayan insanlar 2 il ərzində çəki saxlama pəhrizinə yerləşdirilib. Üç ildən sonra həm yavaş-yavaş, həm də tez arıqlayan insanların 76 faizi itirdikləri çəkiyə qayıdıb. Beləliklə, yavaş pəhriz və ya sürətli pəhriz kilo almağa mane olmadı.
Tədqiqat arıqlamanın hər iki üsulda oxşar nəticələr verdiyini ortaya çıxarsa da, yavaş kilo vermənin maddələr mübadiləsi və ya istirahət zamanı da kalori yandırdığını göstərdi. Müəyyən edilmişdir ki, yavaş pəhrizdə olan insanlar yağ kütləsindən daha çox arıqlasa da, sürətli pəhrizdə sümük minerallarında da azalma olur.
Bununla belə, mütəxəssislər tətbiq edilən digər pəhriz üsullarının oxşar nəticələr verdiyini söyləyirlər. Bənzər kilo itkisi yüksək proteinli diyetlər və ya makronutrient diyetlər tətbiq edildikdə yaşanır. Eyni şey aralıq oruc üçün də keçərlidir.
Tədqiqatlar göstərir ki, bu cür pəhrizlər yaxşı arıqlamağa səbəb olmur. Çünki bədənimiz arıqlamaqdan qorunmaq üçün çox inkişaf etmiş bir mexanizmdir.
Çox arıqladığınız zaman, istirahətdə yandırdığınız enerjinin miqdarı azalır. İstirahət zamanı metabolik sürəti (ayaqda yağ yandırma) yüksək saxlamaq üçün çəki saxlamaq çox vacibdir. Maddələr mübadiləsi sürəti yavaşladıqdan sonra çəki bərpa olunarsa, pəhriz saxlayanda maddələr mübadiləsi dərhal eyni səviyyəyə qayıda bilməz.
Yavaş kilo itkisi, sürətli kilo itkisi ilə müqayisədə istirahət zamanı metabolik sürəti qoruyur və pəhriz və idmanı ehtiva edən proqramlar daha yaxşı işləyir.
Sürətli arıqlama pəhrizi uzunmüddətli sağlamlıq üçün vacib olan bir çox qida maddələrini məhdudlaşdırır. Karbohidratlar məhdudlaşdırılsa belə, taxıl karbohidratları əsas qida mənbələrindən biri olduğu üçün arıqlamağa kömək edir.
Məhdudlaşdırıcı bir pəhriz yerinə, bədəninizin bioloji sisteminə uyğun və itirdiyiniz kiloları geri ala bilməyəcək şəkildə pəhriz saxlamaq daha sağlam görünür.